160 godina od uvođenja telegrafskog saobraćaja u Srbiji
PTT muzeju, Pošta Srbije obeležava važan jubilej telegrafije koja predstavlja najraniji organizovani sistem brze komunikacije na daljinu.
Izložbu je otvorila Mirjana Predojević, izvršni direktor za ljudske resurse i korporativnu odgovornost JP Pošta Srbije, koja je istakla da telegrafska služba u Srbiji otpočinje sa telegramom koji je poslat iz Kragujevca pre tačno 160 godina, 3. aprila 1855 godine.
„Od tog trenutka sinonim za hitnu vest postaje telegraf, koji ubrzava način komuniciranja i omogućava da istoga dana budu objavljene vesti o događajima koji su se odigrali na drugom kraju sveta. Telegraf je takođe i preteča kasnijih tehnologija za prenošenje poruka – teleprintera, teleksa, radio veza i satelitske komunikacije. Postavka kojom otvaramo izložbu bogata je telegrafskim aparatima iz perioda uvođenja telegrafije koji predstavljaju retku kulturnu baštinu, cenjenu kako kod nas, tako i u svetu”, rekla je Mirjana Predojević i pozvala prisutne da zajedno prođu kroz istoriju telegrafije i to počev od Morzeove telegrafske stanice, preko Hjuzovog i Bodoovog telegrafskog aparata, uz osvrt na pisane dokumente iz najranije istorije telegrafije.
Posetioci PTT muzeja će moći da vide brojne telegrafske aparate, od najranijih tipova do kasnijih modela (Morzeov, Hjuzov i Bodoov telegraf), zatim delove za aparate, tastere, releje, baterije, izolatore, kablove, originalna dokumenta koja se odnose na zakonsku regulativu ove oblasti, razne ukaze o postavljenju, obrasce telegrama, priznanice, zanimljive fotografije telegrafista i telegrafskih stanica.
Prvi telegrafi u Srbiji pojavili su se svega 11 godina nakon primene u svetu (1844. godine uspostavljena je telegrafska veza između Baltimora i Vašingtona). Ideja o uvođenju javnog telegrafskog saobraćaj u Srbiji rodila se 1854. godine, s jedne strane zbog zadovoljenja unutrašnjih privrednih potreba naplatom tranzitnih taksi, a s druge strane da se izađe u susret pojedinim evropskim državama koje su tražile najkraću vezu sa Istokom.
Godine 1854. u Beč je poslat Milivoje Petrović-Blaznavac radi nabavke telegrafskih aparata i angažovanja stručnjaka. Početkom novembra u Srbiju su došli komesar Austrijske telegrafske uprave dr Milicer i inženjer Erazmus Klominek sa potrebnim telegrafskim materijalom. Na utvrđenoj trasi Beograd–Aleksinac i odvajanju linije od Jagodine do Kragujevca, već su bili raspoređeni stubovi i radne ekipe su započele sa ukopavanjem stubova i montiranjem žice. Ova linija podignuta je za nepuna četiri meseca i bila je dugačka 26 milja.
Telegrafska štacija u Beogradu prvo je uspostavila vezu sa Zemunom, koji je bio u sastavu Austrije, i na taj način je otpočeo međunarodni telegrafski saobraćaj. Kablovi su bili prevučeni, na stubovima, preko Save. Saobraćaj je zaživeo 17. marta (po starom kalendaru) 1855. godine depešom koja je u Beograd prispela tačno u 17.05. Do tada su depeše iz Beča za Beograd primane u Zemunu i čamcima prevožene u Beograd.
Plan je bio da se prva telegrafska veza u unutrašnjem saobraćaju uspostavi između Beograda i Aleksinca. Međutim, na liniji kod Jagodine došlo je do kvara, te je prvi telegram poslat iz Kragujevca, 3. aprila 1855. godine u 12.45, dok je 11. aprila poslata prva depeša iz Aleksinca za Beograd.
Godine 1891. u Srbiji su u javni saobraćaj uvedeni telegrafski aparati profesora Dejvida Hjuza. Ovaj telegraf imao je 28 dirki kojima su se slova ispisivala direktno na papir. Preko Hjuzovog telegrafa moglo je da se otprema od 120 do 160 znakova u minuti.
Beograd je do 1914. preko ovih aparata održavao veze sa Peštom, a povremeno sa Nišom, Sofijom i Sarajevom. Pred Prvi svetski rat u zemlji je bilo 485 Morzeovih i 15 Hjuzovih aparata, a kasnije je od saveznika nabavljeno još pet Hjuzovih aparata.
Emil Bodo izumeo je telegraf koji je mogao da otprema do pet telegrama istovremeno. Na njemu je radilo do četiri operatera, a tastatura se sastojala od pet tipki. Srpska vlada je sa Krfa, tokom Prvog svetskog rata, organizovala da naši tehničari odu u Francusku na obuku za rad na ovim aparatima.
Prve Bodo garniture montirane su u Beogradu 1922. godine za vezu sa Italijom, a prvi kurs vodio je ruski izbeglica Čeborarev. Prvi aparat pušten je u rad na relaciji Beograd–Đenova, 1923. godine, a 1938. uspostavljena je veza Beograd–Pariz.
Značaj Bodoa je u tome što je izumeo kod, kasnije prihvaćen kao „međunarodni kod broj 1”, čiji je svaki karakter kombinacija pet ključeva – koda. Pri prijemu, ovi signali su se privremeno skladištili na pet elektromagneta, a zatim su se dekodirali i štampali na traku, što je u velikoj meri povećalo brzinu prenosa.
Telegrafski aparati u Srbiji prestali su da se koriste pedesetih godina 20. veka, kada su ih potpuno zamenili teleprinteri.
Detaljnu priču o istoriji telegrafije u Srbiji možete naći na sajtu PTT muzeja. A što se tiče izložbe, ona će biti dostupna do 18. maja, i to radnim danom od 10 do 15 časova. Od 6. do 9. aprila radno vreme PTT muzeja će biti produženo – od 10 do 19 časova. Ulaz je slobodan.]]>