Leteći tanjir u slovenačkom selu
Kulturno središče evropskih vesoljskih tehnologij ili skraćeno KSEVT, odnosno Kulturni centar Evropske svemirske tehnologije. Reč je o istraživačkom institutu i avangardnom muzeju koji je osnovao jedan od (kako neki ga smatraju) najznačajnijih slovenačkih, eksjugoslovenskih i istočnoevropskih umetnika, Dragan Živadinov.
Ovaj projekat je ujedinio kulturu, nauku, obrazovanje, muzejsku delatnost, turizam i više država, a zajednički imenitelj koji sve to povezuje u jednu izuzetnu i spcifičnu strukturu je Herman Potočnik (poznat je i pod pseudonimom Hermann Noordung). Potočnik je rođen u Puli 1892. i spada među zanimljivije likove tadašnje austro-ugarske carevine, a po zanimanju je bio raketni inženjer, ali i jedan od pionira astronautike. Takođe, ostao je upamćen u istoriji i po svom zaista avangardnom radu na problemima dugoročnog naseljavanja svemira. Iako je eto rođen u Puli, Potočnikova porodica je poreklom upravo iz Vitanja, ljupkog mestašca od nekih 2000 stanovnika 10 kilometara udaljenog od Celja. Otuda je i ovaj Centar nikao upravo tamo i to na mestu nekadašnjeg Doma kulture. U KSEVT-u su smešteni izložbeni prostor, biblioteka, kancelarijski prostor, višenamenska hala i auditorijum.
I sam izgled Centra, koji je već dobio nadimak „Leteći tanjir“, inspirisan je idejama Hermana Potočnika, odnosno njegovim dizajnom svemirske stanice. Ova održiva konstrukcija izvedena je kao monolitna betonska struktura sa dva cilindra koji se susreću pri vrhu i između kojih se nalaze velike staklene površine. Betonska konstrukcija je na kraju prekrivena čvrstim listovima mikro-perforiranog aluminijuma. Na izgradnji Centra učestvovalo je nekoliko slovenačkih arhitektonskih kancelarija – kompanija OFIS Architects, Bevk-Perovič Arhitekti, Deklava-Gregorič Arhitekti i Sadar+Vuka Arhitekti. Glavna dizajnerska osobenost zgrade su preklapanja konstrukcije koja posetiocima omogućavaju prolaz po gornjim i donjim delovima. Centar inače ima samo dva sprata – kada uđe posetilac će se naći u staklenom prizemlju gde se nalaze izložbene dvorane. U gornjem delu zgrade nalaze se laboratorije i radne sobe radnika Centra, kao i multimedijalna dvorana. Najviši deo zgrade je jedini zatvoren za javnost i namenjen je isključivo za naučna istraživanja.
Zanimljiva je priča kako je uopšte došlo do toga da „leteći tanjir“ inspirisan radom Potočnika, koji u životu nije kročio u Vitanje, sleti upravo u ovo mestašce, a ne, recimo, u Pulu gde je rođen. Ta priča kreće od dvojice sposobnih ljudi, predsednika vitanjske opštine i direktora komunalnog preduzeća, koji su dobro izučili sisteme povlačenja fondova iz Evropske unije. Oni su se udružili sa Draganom Živadinovim, jednim nekonvencionalnim ljubljanskim umetnikom, koji unaokolo hoda u stilizovanom astranutskom odelu, i rezultat sveg toga je Kulturni centar Evropske svemirske tehnologije.
Misija ove ustanove je da se započne „kulturalizacija svemira“. To je projekat svetskih razmera, finansiran od strane Evropske unije, a istraživači iz Amerike, Rusije i EU boraviće u Vitanju na šestomesečnim studijskim programima koje će finansirati njihove vlade, a baviće se istraživanjima istorije svemirskog programa i avangardnom umetnošću. Upravo je Dragan Živadinov tvorac tog koncepta koji bazira na ideji da i jedno (svemirski program) i drugo (avangardna umetnost) potiču iz iste idejne matrice. On smatra da je revolucija u Evropi sa početka 20. veka, koja je rodila i komunistički prevrat u Rusiji, dovelo do nastanka nove umetničke prakse, ali i do tehnološke revolucije – čovek je odličio da poleti, osvoji nebo i zatim da prodre u svemir.
