Otkrivena najveća poznata spiralna galaksija
Galaxy Evolution Explorer – GALEX) međunarodni tim astronoma došao je do zaključka da je prečkasta spiralna galaksija NGC 6872 najveća poznata spiralna galaksija u svemiru. Sa promerom većim od 522 hiljade svetlosnih godina NGC 6872 je pet puta veća od Mlečnog puta i već decenijama je slovila za jedan od najvećih nebeskih objekata. Sada su je astronomi iz SAD, Čilea i Brazila i „zvanično“ krunisali kao najveću spiralnu galaksiju i to na osnovu podataka koje je prikupio GALEX, i koji su pohranjeni na Kalifornijskom tehnološkom institutu u Pasadeni (CalTech).
Slika na kojoj je prikazana galaksija NGC 6872 predstavlja kompozit na kojem su iskombinovani snimci vidljive svetlosti sa veoma velikog teleskopa Evropske južne opservatorije (European Southern Observatory’s Very Large Telescope) sa ultraljubičastim (1528 angstrema) podacima GALEX-a i 3,6-mikronskim infracrvenim podacima sa NASA-inog svemirskog teleskopa Spicer (Spitzer Space Telescope)
GALEX je orbitirajući svemirski teleskop zadužen za osmatranje galaksija u ultraljubičastom spektru na razdaljini do nekih 10 milijardi godina u prošlost. Lansiran je 28. aprila 2003. a iako je misija originalno trebala da traje 29 meseci, produžena je 2006. GALEX-ova osmatranja pružaju naučnicima dragocene podatke o tome na koji način galaksije evoluiraju i menjaju se. Takođe, jedan od ciljeva je i da se otkriju uzroci koji su doveli do formiranja zvezda tokom perioda u kojem su elementi i zvezde koje danas poznajemo i vidimo nastali.
Zahvaljujući sposobnosti GALEX-a da snimi ultraljubičasto zračenje najmlađih i najvrelijih zvezda astronomi su bili u stanju da spoznaju punu veličinu džinovske galaksije. Neobična veličina i pojava galaksije NGC 6872 po svemu sudeći je zasnovana na njenoj interakciji sa mnogo manjom diskolikom galaksijom IC 4970, koja ima samo petinu mase NGC 6872. Ovaj neobičan par lociran je na 212 miliona svetlosnih godina od Zemlje u južnom sazvežđu Paun (Pavo). Astronomi smatraju da velike galaksije, kao što je slučaj sa ovom, rastu kroz absorpciju brojnih manjih sistema tokom milijardi godina. Ipak zanimljivo je da kod NGC 6872 i IC 4970 imamo slučaj da se dešava obrnuta stvar i da u stvari vidimo nastanak jedne nove male galaksije.
„Severnoistočni krak NGC 6872 je najviše poremećen i prepun zvezdanih formacija, ali na njegovom kraju, vidljivo samo u ultraljubičastom spektru, nalazi se objekat koji izgleda kao plimska patuljasta galaksija slična onima koje su uočene u drugim povezanim sistemima,“ istakao je jedan od članova tima Dulia de Melo (Duilia de Mello), profesor astronomije na Katoličkom univerzitetu (Catholic University).
Patuljasti kandidat za galaksiju je inače svetliji u ultraljubičastom spektru nego drugi regioni NGC 6872 što je znak da sadrži bogat izvor vrućih mladih zvezda, mlađih od 200 miliona godina. Analizirajući distribuciju energije po talasnim dužinama astronomi su otkrili jasan obrazac starenja zvezda duž dva istaknuta spiralna kraka. Najmlađe zvezde su locirane na kraju severnoistočnog kraka, a starost im progresivno raste kako se bliže galaktičkom centru. I jugozapadni krak pokazuje sličan obrazac što bi se lako moglo objasniti nizom formiranja novih zvezda koje je izazvao susret sa drugom galaksijom.
U okviru studije iz 2007. godine, Keti Horelu (Cathy Horellou) iz svemirske opservatorije Onsala (Onsala Space Observatory) u Švedskoj i Barbel Koribalski (Baerbel Koribalski) iz Australijskog nacionalnog teleskopskog postrojenja (Australia National Telescope Facility) kreirali su računarsku simulaciju sudara koja je reprodukovala opšti izgled sistema kako ga vidimo danas. Prema toj simulaciji IC 4970 se približila na 130 miliona godina od NGC 6972 i zatim nastavila da se kreće paralelno sa spiralnim diskom u istom smeru u kojem on rotira.
Kao i sve prečkaste spiralne galaksije i NGC 6972 poseduje komponentu u vidu prečke koja spaja dva spiralna kraka i centralni galaktički region. Ova „prečka“ ima radiju od 26.000 svetlosnih godina i oko dva puta je veća od prosečne dužine „prečki“ u slično struktuiranim obližnjim galaksijama. Astronimi nisu našli znake skorašnjih zvezdanih formacija u ovom regionu galaksije što navodi na zaključak da je „prečka“ formirana pre nekoliko milijardi godina. Ona pruža i fosilni zapis galaktičke zvezdane populacije pre nego što je susret sa IC 4970 „zakuvao“ stvari.
„Razumevanje strukture i dinamike ovakvih bliskih povezanih sistema pomaže nam da napravimo korak bliže postavljanju ovakvih događaja u pravi kosmološki kontekst, čime utiremo put do dekodiranja onoga što smo uočili kod mlađih i udaljenijih sistema,“ istakao je jedan od članova tima Eli Dvek, astrofizičar iz NASA-inog Centra za svemirske letove Godard (Goddard Space Flight Center).]]>